หนังสือนี้ เกิดขึ้นจากการรวบรวมบทความทางวิชาการ (1) รัฐกับศาสนาและพระกับการเมือง (2) เรื่องห้ามพระภิกษุสามเณรเกี่ยวข้องกับการเมือง พ.ศ.2538: ทัศนะเชิงวิพากษ์ภายใต้หลักการ ความจริงและความคิด (3) การล้อมปราบจากรัฐสู่ศาสนาจับพระพิมลธรรมสึกมายาคติว่าด้วยความเป็นลาว ความก้าวหน้า และคอมมิวนิสต์ (4) พระสงฆ์กับการเมือง การถูกคุมขัง : พระราชรัตนโมลี (นคร เขมปาลี) (5) พระสงฆ์กับการเมือง : พระมหาสวัสดิ์ โกวิโท วัดคลองครุ (ปัฐวิกรณ์) ต้องติดคุกด้วยข้อหาเป็นคอมมิวนิสต์ ซึ่งถูกพิมพ์เผยแผ่ในรูปของบทความทางวิชาในหลายแหล่ง และถูกนำมาคัดสรรค์ ตีพิมพ์เพื่อเป็นอนุสรณ์ 41 ปี คณะสังคมศาสตร์ ในวันที่ 26 มิถุนายน 2567

          หนังสือเป็นแนวคิด เสนอ และโต้แย้ง ภายใต้แนวคิดว่าพระสงฆ์กับการเมืองมีลักษณะอย่างไร รวมทั้งท่าทีของพระพุทธศาสนาและพระสงฆ์ที่เป็นกรณีศึกษาในอดีต ที่เผชิญหน้ากันด้วยผลประโยชน์อุดมคติ และแนวคิดทางการเมือง “เสรีนิยม-คอมมิวนิสต์” จนถูกกล่าวหาเป็นคดีความและติดคุก แม้ในที่สุดจะถูกยกฟ้อง ปล่อยตัว แต่ทั้งหมดคือรอยด่างทางประวัติศาสตร์ต่อแวดวงพระสงฆ์ไทย ที่หนังสือนี้ต้องการบันทึกไว้ รอคำอธิบายเพิ่ม และสร้างมาตรการเชิงระบบเพื่อแก้ป้องกันแก้ไข ไม่ให้เกิดขึ้นอีกจากทั้งฝ่ายอาณาจักรและศาสนาจักร